کاغذ،گروه بندی و استانداردها

کاغذ،گروه بندی و استانداردها

کاغذ در نشر دانش و اطلاعات نقش مهمی دارد .در تبلیغات چاپی هم شناخت کاغذ باعث بهره گرفتن صحیح از آن می شود.

کاغذ بافتی از الیاف گیاهی است و مرغوبیت آن به مواد اولیه و چگونگی عمل آوری آن بستگی دارد . از نظر کیفیت بهترین کاغذها از الیاف کتان و پنبه به دست می آیند ،کاغذ ساخته شده از چوب کاج در جای دوم و کاغذ نیشکر پس از آن قرار می گیرد .

کاغذ هم مثل پارچه پشت و رو دارد. روی کاغذ آن طرفی است که در کارخانه کاغذسازی به طرف نمد قرار می گیرد و صاف تر است . پشت کاغذ  آن طرفی است که در کارخانه زیرکار است و روی آبکش قرار می گیرد.چاپ رنگی برطرف روی کاغذ نتیجه بهتری دارد .برای صاف کردن پشت کاغذ آن را زیرنوردهای پری براق عبور می دهند .این کار ساتیناژ نام دارد . برای تشخیص پشت­ و ­روی کاغذ آن را برش می دهند، پس از برش لبه الیاف به­ سوی پشت کاغذ خم می شوند و اگر لبه کاغذ را با انگشتان لمس کنیم متوجه لبه دار بودن یک طرف آن می شویم .کاغذهای مرغوب تر دارای مواد سلولزی بیشتری هستند و سفیدترند. کاغذهای نامرغوب مواد چربی بیشتری دارند و زردترند.کاغذهای نامرغوب با گذشت زمان و بویژه بر اثر گرما،شکننده می شوند و ممکن است موریانه آن را بخورد.

کاغذهای گلاسه مرغوب ترین نوع کاغذ هستند که هرچه سنگین تر «گرماژ آن ها بیشتر باشد» کیفیت چاپ روی آن ها بهتر است . معمولا کارهای رنگی و یا اعلا را روی کاغذگلاسه چاپ می کنند. هر چه تعداد و مقدار رنگ ها بیشتر باشد،کاغذ گلاسه سنگین تری لازم است. سطح کاغذ دارای خواب یا راه است. به هنگام چاپ باید کاغذ طو ری به ماشین خورانده شود که راه آن موازی محور سیلندر باشد و در صحافی کتاب باید خواب کاغذ موازی عطف کتاب باشد.

هرگاه خواب یا راه کاغذ موازی عطف کتاب نباشد، برگ های کتاب حالت افتادگی ندارد بلکه به حالت ایستاده روبه بالا قرار می گیرند و خواننده آن را با فشار می خواباند.در نتیجه کتاب زودتر فرسوده می شود . کارخانه های کاغذسازی در دنیا، رول های کاغذ را به صورت ورق برش داده و به صورت بسته بندی شده در بند و پالت در اختیار مصرف کنندگان قرار می دهند.

راه بی راه کاغذ و مقوا به دو صورت فلش و یا SG و LG نشان داده می شود (Long Grain) یعنی اینکه راه کاغذ موازی ضلع بلندتر و (Short Grain) یعنی راه کاغذ موازی ضلع کوچک تر است. علامت نیزه هم روی کاغذ لفاف نشان دهنده راه کاغذ است؛ یعنی اگر فلش موازی ضلع بزرگ تر باشد، راه کاغذ در جهت ضلع بزرگ تر است و اگر فلش در امتداد ضلع کوچک تر کاغذ قرار بگیرد، راه کاغذ در جهت ضلع کوچک تر است .

باید توجه داشت که راه کاغذ هنگام چاپ باید موازی محور سیلندر ماشین چاپ باشد به عنوان مثال اگر یک نوع کاغذ ۷۰*۱۰۰ برای ماشین ۴/۵ ورقی راه باشد وقتی آن را از وسط نصف کنیم که در ماشین دو ورقی استفاده شود، بی راه وارد ماشین خواهد شد؛ بنابراین بهتر است هنگام خرید کاغذ به راه و بی راه نسبت به ماشینی که قرار است آن را چاپ کند، آگاهی داشته باشیم. برای تشخیص راه یا خواب کاغذ چند روش معمول است، از جمله:

• کاغذ از طرف خواب آن خیلی راحت پاره می شود ولی اگر آن را با دست از طرف مخالف پاره کنیم، مقاومت دارد و برای پاره شدن باید نیروی بیشتری به آن وارد کرد.
• اگر دو نوار از لبه پایینی و کناری کاغذ ببریم و کنار هم بگذاریم لبه ی آن نواری که به راه نیست برمی گردد.
• یکی از مشخصه ها برای شناخت کاغذ گراماژ آن است. کاغذ تحریر ۷۰ یا ۸۰ و گلاسه ۱۳۰ یا ۱۳۵ گرمی واژه هایی آشنا در دنیای انتشارات هستند. این گرماژ نشان دهنده وزن یک مترمربع از آن نوع کاغذ است که در مبحث محاسبات برای چگونگی محاسبه وزن و گراماژ کاغذ به آن می پردازیم .
• در کاغذهای کاربن لس(NCR) که به کاغذهای خود کپی مشهور هستند باید توجه شود که این کاغذها زمان مصرف دارند و پس از تاریخ مصرف حساسیت خود را از دست می دهند.

اندازه های رایج کتاب ها در ایران

اندازه های کتاب در ایران تاحد زیادی گوناگون و متغیر شده است، به نحوی که نمی توان به درستی دریافت اندازه اصلی چه بوده است، به احتمال زیاد اندازه کتاب های فارسی باتوجه به قابلیت های دستگاه های چاپ و کاغذهای موجود در بازار به طوری که ضایعات کمتری در کاغذ ایجاد شود تغییر پیدا کرده است، جدول زیر اندازه کتاب های فارسی را معرفی می کند.
[table id=1 /]

اندازه های استاندارد کاغذ و مقوا

طبق استانداردهای جهانی، دستگاه های چاپ بر اساس تقسیم بندی مبتنی بر اندازه دسته بندی می شوند و واحد اندازه گیری آن را ورق می گویند. ورق یعنی حداکثر اندازه کاغذ وارده به ماشین چاپ .

حداکثر اندازه یک ورق ۳۵۰*۵۰ است و به ماشین چاپی که بتواند این اندازه را قبول کند، ماشین یک ورقی می گویند.

اندازه های دیگر براساس جدول زیر تعریف شده اند و دانستن آن ها بسیار اهمیت دارد .

[table id=2 /]

لازم به ذکر است که تقریبا تمام این ماشین های چاپ در ایران موجود است ولی اندازه های ۵ و ۶/۵ ورقی و بالاتر به تعداد بسیار محدودی در کشور یافت می شوند. علت این موضوع محدود شدن اکثر کارهای چاپی در چند اندازه متداول است.